Turystyka – najlepsza forma integracji

Sektor kultury i turystyki ma istotny wpływ na gospodarkę oraz jakość życia mieszkańców. O turystycznym potencjale regionu, trendach związanych z podróżowaniem i roli Funduszy Europejskich w zachowaniu dziedzictwa kulturowego rozmawiamy z dr hab. Agnieszką Niezgodą, prof. UEP z Katedry Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UEP, wiceprezeską Polskiego Stowarzyszenia Turystyki, autorką książki „Turystyka zrównoważona. Trendy, dyfuzja, ewaluacja”.

Wielkopolska to ukryty skarb polskiej turystyki czy już dziś zachwyca odwiedzających?

Wielkopolska to region pełen kontrastów pod względem turystycznym. Poznań, Gniezno i Szlak Piastowski od lat przyciągają rzesze odwiedzających, zarówno z Polski, jak i z zagranicy. To miejsca, które odegrały kluczową rolę w naszej historii i stały się fundamentem edukacji wielu pokoleń. Jednocześnie wciąż istnieją obszary Wielkopolski, które czekają na odkrycie. Coraz więcej turystów szuka kontaktu z naturą, a nasz region, na tle europejskich krajów, wyróżnia się przyrodą zachowaną w dość w dużej mierze w nienaruszonym stanie. Mamy parki narodowe i krajobrazowe, które zachwycają bogactwem flory i fauny. Podobnie jak wielowiekowe dwory i pałace, których w Wielkopolsce nie brakuje. O Winnej Górze czy Śmiełowie wciąż wie niewielu, choć podejmuję się działania w tym zakresie. Nie zapominajmy o malowniczych miasteczkach, które mają swój niepowtarzalny urok. Wystarczy zajrzeć do Czempinia, Śremu, Obrzycka czy Kórnika, by się o tym przekonać. Region ma jeszcze jednego asa w rękawie – Wartę i jej wodne szlaki. Wielka Pętla Wielkopolski to najdłuższy znakowany szlak turystyki wodnej w Polsce, łączący rzeki, jeziora i kanały. To potencjał, który nadal czeka na wykorzystanie.

Mimo że turystyka jest kluczowa w rozwoju gospodarczym wielu gmin, nadal pozostaje niedofinansowana. Dlaczego samorządy wciąż nie doceniają jej potencjału?

Rzeczywiście, choć turystyka odgrywa istotną rolę w gospodarce, w Polsce wciąż jest niedoceniana. W przeciwieństwie do krajów typowo turystycznych takich jak np. Egipt, nie traktuje się jej jako samodzielnej dziedziny. Zamiast strategicznego podejścia do jej rozwoju, często pozostaje ona na marginesie innych sektorów, takich jak sport czy kultura. Wielu ludzi postrzega tę branżę w sposób powierzchowny – „byłem na wycieczce, więc znam się na turystyce”. Tymczasem, aby dobrze zarządzać turystyką, która podlega określonym zasadom ekonomicznym, konieczna jest wiedza, doświadczenie i strategiczne planowanie. Politycy i samorządowcy nie powinni traktować turystyki jako czegoś, co rozwija się samoistnie. Odwiedzający przyjadą wyłącznie wtedy, gdy infrastruktura i organizacja będą dobrze przemyślane i dostosowane do ich potrzeb.

W jaki sposób inwestycje w turystykę wpływają na rozwój danego obszaru?

Inwestycje w atrakcje turystyczne, bazę noclegową czy gastronomiczną służą nie tylko przyciągnięciu odwiedzających. Są to również elementy infrastruktury tzw. „paraturystycznej”, a więc służące turystom, ale także bezpośrednio mieszkańcom. Jeśli odpowiednio zagospodarujemy przestrzeń, stanie się ona częścią życia codziennego – czy to na potrzeby wypoczynku, rekreacji weekendowej, czy nawet codziennych aktywności. Pamiętajmy też, że inwestycje w turystykę generują miejsca pracy (o ile wspierają lokalną społeczność, a nie przyciągają jedynie sezonowych pracowników) i pozytywnie wpływają na budowanie lokalnej tożsamości. Mieszkańcy, mając styczność z tablicami informacyjnymi czy materiałami edukacyjnymi, sami poszerzają wiedzę o regionie i wzmacniają swój związek z miejscem, w którym żyją.

Jaką rolę turystyka odgrywa w polityce Unii Europejskiej?

Nie odgrywa jeszcze tak dużej roli, jak mogłaby, choć jej wpływ na społeczeństwa i europejską gospodarkę jest znaczący. Pamiętajmy, że

Im więcej będziemy realizować unijnych projektów, związanych chociażby z wymianą młodzieży czy wizytami studyjnymi, tym większa szansa, że obcokrajowcy będą lepiej postrzegać nasz kraj i odwrotnie - my będziemy mieli większą szansę, by poznać inne kultury i niwelować stereotypy. Uważam, że turystyka jest jedną z najlepszych form integracji – zarówno na poziomie społecznym, jak i kulturowym. Uczestniczę aktualnie w projekcie edukacyjnym Erasmus+ dotyczącym turystyki religijnej, w który zaangażowani są przedstawiciele aż z siedmiu krajów. Muszę przyznać, że sama dostrzegam jak zmienia się moje i innych uczestników podejście do turystyki religijnej i dziedzictwa sakralnego.

Czy Wielkopolska skutecznie wykorzystuje Fundusze Europejskie w obszarze kultury i turystyki?

Tak, co widać po liczbie realizowanych projektów i inwestycji w regionie. Sporo zabytków – pałaców, dworów, historycznych budynków, miejsc kultury i obiektów sakralnych zostało odnowionych przy unijnym wsparciu. Wielu właścicieli nie mogło samodzielnie zagwarantować ich przetrwania.

Odnowione zabytki wpływają też na rozwój ruchu turystycznego, przyciągając odwiedzających, szczególnie jeśli są odpowiednio wypromowane.

Jak efektywnie promować potencjał turystyczny naszego regionu na arenie krajowej i międzynarodowej?

Skuteczna promocja wymaga dobrze przemyślanej strategii dostosowanej do różnych grup odbiorców. Kluczowe jest określenie segmentu – jeśli kierujemy się na rynek międzynarodowy, warto postawić na szeroką współpracę z organizacjami turystycznymi, zarówno lokalnymi, jak i działającymi globalnie. Obecność na targach turystycznych oraz w zagranicznych ośrodkach promocji może znacząco zwiększyć rozpoznawalność regionu. Warto także korzystać z różnych form promocji, nie ograniczając się wyłącznie do działań online. Uczestniczyłam ostatnio w konferencji na Uniwersytecie Jagiellońskim, podczas której rozpętała się gorąca dyskusja na temat tego, czy tradycyjne foldery i ulotki to już przeżytek, czy wciąż potrzebny element promocji. Ustaliliśmy, że wciąż mają one istotne znaczenie. W dobie cyfrowego natłoku informacji drukowane materiały dają większą szansę na skuteczne dotarcie do odbiorców, zwłaszcza seniorów, którzy stanowią znaczną część turystów i są przyzwyczajeni do takich form komunikacji.

Jakie są dziś kluczowe trendy wpływające na rozwój ruchu turystycznego?

Jednym z dominujących zjawisk jest popularność krótkich, spontanicznych podróży tanimi liniami lotniczymi, które powodują gwałtowne napływy turystów do miast. Jednak im krótszy pobyt, tym mniejsze wydatki w miejscu docelowym, co w dłuższej perspektywie nie sprzyja stabilnemu rozwojowi lokalnej gospodarki. Często są to podróże o przypadkowych motywacjach, wynikające z niskiej ceny biletów. Równolegle rozwija się slow tourism, który koncentruje się na niespiesznym, świadomym zwiedzaniu. W ten nurt może wpisać się sektor agroturystyki, zwłaszcza jeśli właściciele ośrodków zainwestują w komfort i autentyczność doświadczeń. W tym mogą pomóc Fundusze Europejskie. Z tego, że modne stało się spożywanie lokalnych produktów i przebywanie na łonie natury, Wielkopolska może korzystać. Ważnym segmentem staje się także turystyka dla seniorów, o czym wspominałam. Innym istotnym zjawiskiem jest wpływ blogerów i influencerów na wybory turystów – coraz częściej ludzie podróżują do miejsc promowanych w mediach społecznościowych, podążając za popularnymi rekomendacjami. Powoli rozwija się także turystyka religijna, ale nie w tradycyjnej formie pielgrzymek, lecz jako odkrywanie dziedzictwa sakralnego i historycznego. Wreszcie jedną z najbardziej zauważalnych zmian jest skracanie długości wyjazdów – kiedyś standardem były dwutygodniowe wakacje, dziś większość podróży trwa nie dłużej niż tydzień. Niesie to ze sobą również niestety negatywne konsekwencje - wielu turystów dość wybiórczo traktuje atrakcje, rzadziej zagłębia się w historię miejsca, koncentrując się na powierzchownych doświadczeniach.

Ostatnio dużo mówi się też o turystyce zrównoważonej. Co kryje się pod tym pojęciem?

Turystyka zrównoważona to koncepcja, która łączy trzy kluczowe aspekty: ekonomiczny, ekologiczny i społeczny. Oznacza to, że jej celem nie jest jedynie generowanie zysków, ale także troska o środowisko oraz dobro lokalnych społeczności. Ważne jest, aby rozwój turystyki był zgodny z autentycznym charakterem danego miejsca, wspierał zrozumienie innych kultur i przynosił realne korzyści mieszkańcom, zamiast powodować odpływ kapitału poza region.

***

Zachęcamy do śledzenia naszego kanału na platformie YouTube, gdzie już niebawem pojawią się odcinki z wakacyjnych wędrówek szlakiem Funduszy Europejskich.